TMMOB Kimya Mühendisleri Odası (KMO) İstanbul Şubesi, 2017 yılından bu yana Türkiye'de her yıl gerçekleşen endüstriyel yangınlar ve patlamalara yönelik hazırladığı '2024 yılı Endüstriyel Yangınlar ve Patlamalar' raporunu yayımladı.

Gelin isterseniz önce tespitlere göz atalım.

2024 yılında Türkiye'de720 endüstriyel yangın ve patlama meydana gelirken, bu olayların 694'ü endüstriyel yangın, 26'sı ise endüstriyelpatlama olarak sınıflandırılmış.

Gerçekleşen bu endüstriyelyangın ve patlamalarda 29 işçi hayatını kaybetmiş, 138 işçi yaralanmış. Yüzlerce kişi ise yangından sonra ortaya çıkan boğucu ve zehirleyici gazlardan etkilenmiş.

Tespit edilen yangın ve patlamaların yüzde 24'ü tekstil, yüzde 23'ü ağaç, kâğıt, mobilya, yüzde 18'i metal, yüzde 9'u kauçuk, plastikve yüzde 7'si gıdasektörlerinde faaliyet gösteren endüstriyel tesislerde gerçekleşmiş.

Yıllara göre endüstriyel yangın ve patlama sayıları incelendiğinde, 2024 yılında önceki yıllara kıyasla dikkat çekici bir artış olduğu görülmüş.

Örneğin; 2018 yılında kaydedilen 436 olaydan sonra sayılar dalgalı bir seyir izlemiş. 2019'da 541 endüstriyel yangın ve patlama, 2020'de 493 ve ardından 2021 yılında 394 ile en düşük seviyeye inmiş.

Ancak 2022'de 587, 2023'de 529 ile sonraki yıllarda yeniden yükselmiş ve 2024 yılında tespit edilen 720 olay ise son 7 yılın en yüksek rakamı. Bütün yıllarda ortak olarak tekstil, ağaç, kâğıt, mobilya, metal ve kauçuk, plastik sektörlerindeki yangın ve patlamaların öne çıktığı görülmekte. Aynı zamanda datüm yangın ve patlamaların en az yüzde 73'ü bu sektörlerde gerçekleşmiş.

Anlayacağınız2018 yılından 2024 yılına endüstriyel yangın ve patlamalarda öne çıkan sektörler değişmemiş.

Rapora göre, endüstriyel yangın ve patlamalar hâlen ciddi bir sorun olmaya devam ediyor. Bu alandaki önleyici tedbirlerin geliştirilmesinin kritik öneme sahip olduğu bir kez daha ortaya çıkmakta.

Ayrıca raporda uyarıcı olarak, "Uygun şartlarda depolama yapılmalı, ayrıştırma kurallarına dikkat edilmeli,tesise getirilen tüm maddeler tanımlı olmalı, elektrik tehlikeleri ve yangın tesisatının işlevselliği göz önünde bulundurulmalıdır" deniyor.

Çünkü endüstriyel yangın ve patlamaların tesis içerisinde gerçekleştiği bölümler incelendiğinde yeri tespit edilen 265 yangın ve patlamadan 56'sının yani yaklaşık olarak yüzde 21'inin depolama amacıyla kullanılan bölümlerde gerçekleştiği görülmekte.

Rapordadepolama, yangın güvenliği için özel tedbirler gerektiren bir alan olarak ifade ediliyor.Bu durum özellikle yanıcı malzemelerin depolanması üzerinde durulması gerekliliğini ortaya koyuyor. Ayrıca bölümü tespit edilen 213 yangın ve patlamanın 69'unun üretim bölümünde, 58'inin ise baca bölümünde gerçekleştiği tespit edilmiş.

BURSA ÜÇÜNCÜ SIRADA!

2024 yılında gerçekleşen endüstriyel yangın ve patlamaların illere göre dağılımları incelendiğinde ise, sanayinin yoğun olduğu bölgelerde daha fazla olduğu görülmekte.

Öncelikle bölgesel dağılımlara baktığımızda; Marmara Bölgesi'ndeki yangın ve patlamalar toplamın yüzde 49,1'ini, Ege Bölgesiyüzde 25,7 'sini,Akdeniz ve İç Anadolu Bölgeleritoplamı ise yüzde 23 'sini kapsamakta.

Raporda, "Bu bölgelerde yangın ve patlamalara karşı alınan önlemler, yapılan çalışmalar ve denetimler arttırılmalıdır" deniyor.

2024 raporuna göre;İstanbul 216 endüstriyel yangın ve 1 patlama ile ilk sırada yer alırken, onu 129 endüstriyel yangın ve 2 patlama ile Tekirdağ, 101 endüstriyel yangın ve 2 patlama ile Bursa, 27 endüstriyel yangın ile Adana, 23 endüstriyel yangın ile Denizli, 13 endüstriyel yangın ve 5 patlama ile Kocaeli izliyor.

Raporun devamında verilere ilişkin değerlendirmeler ve sonuç yer alıyor.

Sonuç bölümünde plansız yerleşim ve sanayileşmenin altı çizilmiş.

"Büyükşehirlerde, yangın ve patlamaların artık yerleşim alanlarının hemen yanında hatta içinde bulunan tesislerde meydana gelmesi, plansız sanayileşmeve yerleşimnedeniyle kent halkı için ciddi bir risk oluşturmaktadır. Yakın tarihte, 6 Şubat 2023'te yaşanan Kahramanmaraş merkezli deprem sonrası İskenderun Limanı'nda çıkan ve günlerce söndürülemeyen yangın da bu riskin somut bir örneğidir. Olası Marmara Depremi düşünüldüğünde, bölgedeki sanayi tesislerinin yoğunluğu dikkate alınarak, deprem sonrası oluşabilecek kimyasal tehlikelere karşı gerekli hazırlıkların yapılması elzemdir" deniyor.

Dolayısıylauyarılar,mekânsal planlamanın önemini bir kez daha hatırlatıyor.

Zira özellikle büyük kentlerde birçok fabrika, atölye yerleşim alanları içinde kaldı.Plansız yapılaşma nedeniyle can kaybı riski artmakta. Dolayısıyla sanayi yerleşimleri yeniden planlanmalı...

Velhasıl...

Sanayinin yoğun olduğu deprem bölgelerinde olası büyük yangın ve patlamaların etkisinin azaltılması ve önlenmesi adına kamu kurumlarının çalışmalarını hızlandırması gerekmekte...

2024 yılında yaşanan 720 yangın ve patlamanın 134'ü Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB), 19'u OSB dışındaki sanayi bölgelerinde gerçekleşmiş.

2024 yılında yaşanan 103 endüstriyel yangın ve patlamanın gerçekleştiği Bursa'ya baktığımızda 4'ü ihtisas olmak üzere halen 17 Organize Sanayi Bölgesi mevcut. En fazla OSB'ye sahip il konumunda. Bursa'daki planlı sanayi alanlarının kent yüzölçümüne oranı binde 8, il ekonomisine katkısı yüzde 45 ve yine ülke ihracatının yüzde 10'una yakın kısmını karşılıyor olması sanayiyi bir kez daha öne çıkarmakta.

Ve aynı zamanda da dağınık ve plansız sanayi alanlarıyla Bursa... İşte bu alanlar için de mekânsal planlama şart.

Endüstriyel yangın ve patlamaların, özellikle kentle sanayinin iç içe geçtiği İstanbul, Bursa gibi şehirlerde yaşam alanlarını ve ekolojik dengeyi ciddi şekilde tehdit etmekte. Riskli üretim tesislerinin OSB'lerde toplanması ve yaşam alanlarının içinde yer almaması gerekmekte.

Yangın ve patlamaların çoğunun; elektrik tesisatındaki sorunlar, kapalı alanlardaki uygunsuz çalışmalar, ekipman aşırı ısınması, yanıcı maddelerin usule aykırı depolanması, açık alevle çalışma kurallarına uyulmaması ve periyodik bakımların ihmal edilmesi gibi önlenebilir nedenlerden kaynaklandığı gözlemlenmiş.

Tehlikeli kimyasalların bulunduğu iş yerlerine yönelik bir risk haritası hazırlanmalı,çünkü kimyasalların yönetimi ve denetimi ertelenmez!İl ve bölge bazında "Tehlikeli Kimyasal Maddeler Envanteri" çıkarılması gerekmekte...

Rapordan özetle birkaç detay bu şekilde...

Umarım böyle kritik bir konuda TMMOB Kimya Mühendisleri Odası (KMO) İstanbul Şubesi'nin hazırladığı rapor, görüş ve önerileri ciddiye alınır ve ortak akıl (yerel yönetimler, bakanlıklar, Kimya Mühendisleri Odaları, halk olmak üzere) ile hareket edilir.

Her yıl düzenli olarak önemli raporu hazırlayıp, paylaştıkları için de ayrıca emeği geçenlere teşekkürler...

Umarım yapılan çalışmalar karşılığını bulur, ortaya planlı yerleşim ve planlı sanayi modeli ortaya konur.

Son yıllarda Bursa'da çok sayıda fabrika yangınları meydana geldiğini hatırlarsak...

Çıkarılacak sonuçlar net!

Endüstriyel yangınlarda; plansız yerleşim ve iş güvenliği tedbirlerinin yetersiz olması, elektrik tesisatlarının periyodik bakım ve kontrollerinin yapılmaması, depolama hataları...

Özellikle yanıcı ve patlayıcı olarak bir arada olmaması gereken kimyasalların lokasyon eksikliğinden kaynaklı bir arada olması sebepler arasında sıralayabiliriz.

Yanlış depolama sonucunda yangın müdahale edilemez hal alabilir. Hemen her sektörde kimyasal madde kullanılıyor ve bu maddelerin yanıcı ve patlayıcı özelliğiyle yangın ve patlamalarda etkili oluyor.

Doğru planlama, doğru depolama ve eksiksiz bakım şart!