Osmanlı Devleti'nde külliyeler, içerdikleri cami, medrese, türbe, han, hamam, darüşşifa, imaret, çeşme gibi birimler ile ibadet, eğitim, konaklama, yeme içme gibi halkın temel ihtiyaçlarını karşılayan, dayanışma ve yardımlaşma duygularını geliştiren, ticari faaliyetleri ve istihdam olanaklarını arttıran yapılar olmuşlardır. Erken Osmanlı Dönemi'nde sultan külliyelerine öncülük eden ilk yapı Bursa'da yer alan Orhan Gazi Külliyesidir. Planlı bir kentleşme hareketi yaklaşımıyla, Bursa surlarının dışında yaşam alanları oluşturulması amacıyla inşa edilen ilk yapı olan külliye, diğer sultan külliyelerinden farklı olarak Sultan Türbesi külliye sınırları içerisinde yer almıyor. Orhan Gazi Türbesi, Tophane'de bulunan Osman Gazi Türbesi'nin yanında yer alıyor. Orhan Gazi ile başlatılan külliye inşa faaliyetleri diğer Osmanlı Sultanları tarafından da benimsenmiş, Orhan Gazi'den sonra Osmanlı Devleti'nin başına geçmiş olan Murat Hüdavendigar, Yıldırım Bayezid, Çelebi Sultan Mehmed ve II. Murad da benzer bir yaklaşımla Bursa'da büyük ölçekli külliye yapıları inşa ettirmişlerdir.

1339 - 1340 yılları arasında Orhan Gazi tarafından yaptırılan külliye; cami, medrese, mektep, imaret, han ve hamamdan oluşuyor. Tahtakale'den Setbaşı'na giden eski yol üzerinde yer alan Orhan Gazi Külliyesi'nin en doğusunda medrese ve imareti, en batısında hamam ve hanı, kuzeyde ise mektebi konumlanıyordu. Külliyenin tüm bu birimleri yapıldığı dönemde aynı avlu içerisindeydi. II. Bayezid'in müdahalesi ile avlunun yerine Koza Han yapılmış, bu durum külliyenin kendi içerisindeki birimlerle iletişiminin kesilmesine neden olmuştur. Sonrasında Ulu Cami, Emir Hanı'nın bir kısmının içine geçmiştir. Belediye binasının yapılması ve yol kotunun yükseltilmesi çalışmaları ile Bursa Orhan Gazi Külliyesi bugünkü son halini almıştır. Külliye içerisinde yer alan cami olduğu gibi kalarak aslı bozulmadan, han ve hamam ise birçok kez restorasyon geçirerek günümüze ulaşmış; ancak imaret, zaviye, medrese ve mektep ne yazık ki günümüze ulaşamamıştır. 

Orhan Gazi Külliyesi'nin bir parçası olan Orhan Cami, Bursa'nın fethi sonrasında Orhan Gazi'nin emri ile kentin surları dışına inşa edilen ilk camidir. Üç eyvanlı plan tipinin uygulandığı ilk cami olan Orhan Cami, ters T Planlı ve tek minareli bir yapı. Cami içerisindeki yan kısımlarda iki geniş bölüntü, ön kısmında mihrap ve minber bulunur. Geleneksel Bursa mimarisinin ilk örneklerinden olan cami dört kubbe ile örtülmüş, yapımında ise kesme taş, yığma taş ve tuğla kullanılmıştır. 

Külliye içerisindeki birimlerden biri olan ve Bursa tarihindeki ilk bedesten olan Emir Han'ı Ulu Cami'nin kuzeydoğusunda yer alıyor. Bir ticaret merkezi olan Emir Han'ın yapımı ile Bursa'da kent merkezinin ilk oluşumları başlar. Tarihçi Halil İnalcık, tarihte bir bölgede bedesten yapılmış ise, bu o bölgenin gelişiminin önünde artık hiçbir engel bulunmadığını söyler. Ulu Cami'nin avlusuna bitişik olan hanın üst kapısı Ulu Cami avlusuna, alt kapısı Kapalı Çarşı'ya açılıyor. Ortasında mermer bir şadırvan bulunan hanın geçmişte alt katında 36, üst katında 38 odası bulunuyordu. Günümüzde, Emir Han'ın üst kat odalarında hac ve tekstil malzemeleri ile hediyelik eşya satan dükkanlar ve kitabevleri yer alıyor, alt kat odalarında ise kuyumculara ait mağazalar bulunuyor. 

Orhan Gazi Külliyesi içerisindeki diğer bir yapı olan Orhan Gazi Medresesi de Osmanlı Dönemine ait ilk medreselerden biridir. Emir Han ile arasında sadece bir sokak bulunan Orhan Hamamı ise Osmanlıların inşa ettirdiği ilk hamam iken, aynı zamanda ilk çifte hamam olma özelliğini de taşıyor. Koza Han'ın batısında yer alan ve üç tarafı dükkanlarla çevrili olan Orhan Hamamı üç kapılı bir hamam. Kuzey kapısı Kapalı Çarşı'ya, güney kapısı Ulu Cami'ye, doğu kapısı Emir Hanı Caddesine açılıyor. Günümüzde Aynalı Çarşı olarak bilinen hamamın erkekler kısmında antika ürünler ile hediyelik eşya satan dükkanlar, hamamın kadınlar kısmında ise depo ve dükkanlar bulunuyor.

UNESCO Dünya Mirası olarak ilan edilen bölge içerisinde yer alan Orhan Gazi Külliyesi'nden Orhan Cami günümüzde varlığını korumuş ve bugün halen kullanımdadır. Bedesten olarak inşa edilen Emir Han, çevresinin dükkanlarla kapanmış olmasından dolayı görünmez olsa da günümüzde yoğun olarak kullanılıyor. Külliye içerisinde hamam olarak tasarlanan bölüm ise günümüzde birçok dükkâna ev sahipliği yapan Aynalı Çarşı olarak biliniyor.